Ni vidis bildaron kun mapo kiu prezentis informon pri la mortmarŝado ekde Aŭŝvic. Kun sia fingro Oskar montris lokon. Li klarigis al ni ke li estis ano de tiu judaro kiun oni ne povis mortigi en Aŭŝvic pro manko da tempo. La Ruĝ-Armeo tro rapide antaŭeniris. Ĉe tiu loko oficiro ordonis pafi kelkajn judojn inter kiuj estis la tiama juna Oskar. Alia oficiro protestis. "Tiuj miaj Judoj estas!" li insistis. Li decidu pri la horo de ties mortoj. Kaj tial Oskar plu vivis.

Ni vidis bildojn, modeletojn de la mortejoj. Ni fluglegis longegan liston de la malaperigitaj judaj komunumoj de Eŭropo. Ni vidis kinofilmojn de transvivintoj de la Holokaŭsto. Oni intervjuis tiujn. Ili priskribis la vivon antaŭ la Milito. Ili priskribis kiel la Nazioj dividis la Gejudojn en du grupojn. Virino klarigis kiel ŝi ekdiris al la plej juna frato, "Iru kaj staru kun la gepatroj!" Bonknabe, la frato tien kuris, tie staris. Ŝia vizaĝo tuj aliiĝis, malbelegiĝis kaj ŝi plorege kriaĉis ke ŝi nekomprene sendis la amatan fraton al la mortigota grupo.

Oskar estis forta sana viro en la sepa jardeko de sia vivo. Li evidente ĝuis la vivon. Poste mi lernis ke li transloĝiĝas al Aŭstralio por loĝi inter parencoj tie. La tutan vivon li ĝuadis fortan vivemon. Por plu vivi li konsentis fariĝi sklavlaboranto por la Nazioj.

Tamen, li memoris tion, kio okazis. Kaj li deziris ke ĉiuj ni biciklistoj iomete komprenu ĝin.